Badania w ciąży

Analiza składu krwi, moczu oraz innych płynów i wydzielin organizmu jest nieodłącznym elementem kontrolowania stanu zdrowia. Badania analityczne pozwalają wykryć pewne zaburzenia, zanim przerodzą się one w dające objawy chorobę. Szczególna troska, jaką otacza się zdrowie kobiety w ciąży, powoduje konieczność wykonywania wielu badań laboratoryjnych.

HCG

Pierwsze badanie, które każda kobieta może wykonać sama, bez specjalnego zlecenia lekarza, to tzw. test ciążowy. Polega on na wykrywaniu w moczu obecności podjednostki beta hormonu HCG (ludzkiej gonadotropiny łożyskowej – betaHCG), wytwarzanej przez komórki zarodka już kilka dni po zapłodnieniu. Do wykonania domowego testu wystarczy kilka kropel porannego moczu, z którym postępuje się w sposób opisany w instrukcji dołączonej do opakowania. Jeśli wynik jest wątpliwy, badanie można wykonać w laboratorium.
Obecność HCG można wykryć zarówno w moczu, jak i w surowicy krwi. Pomiar stężenia HCG we krwi są wykonywane w szczególnych przypadkach i pozwalają wnioskować, czy ciąża rozwija się prawidłowo na tak wczesnym etapie.

Grupa krwi

Oznaczenie grupy krwi wraz z czynnikiem Rh jest bezwzględnie konieczne na samym początku ciąży. Najlepiej, gdy wynik ten jest wpisany do dowodu osobistego. Badanie należy wykonać dwukrotnie, dla uzyskania całkowitej pewności co do wyniku. Nie wystarczy wiedzieć, jaką ma się grupę krwi. Lekarzowi w nagłym wypadku potrzebny jest dokument stwierdzający to ponad wszelką wątpliwość. Podczas ciąży ryzyko wystąpienia silnego krwawienia jest znacznie większe niż zazwyczaj, a wtedy konieczne bywa przetoczenie krwi lub jej preparatów, do czego musi być oznaczona grupa krwi. Jest to badanie dość czasochłonne – trwa około 2 godzin. Przy utracie dużej ilości krwi liczy się każda minuta.

Badanie czynnika Rh

Oznaczenie czynnika Rh ma znaczenie również dla zdrowia dziecka. Jeśli kobieta ma czynnik Rh ujemny, a jej partner dodatni i dziecko odziedziczy tę cechę po ojcu, dochodzi do tzw. niezgodności serologicznej. Może się ona przerodzić w konflikt serologiczny, podczas którego organizm matki wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko krwinkom czerwonym dziecka. Gdy przejdą one przez łożysko, niszczą krwinki czerwone płodu i powodują tzw. chorobę hemolityczną. Jeśli kobieta ma czynnik Rh ujemny, konieczne jest oznaczenie grupy krwi i czynnika ojca dziecka. W razie występowania niezgodności serologicznej – matka Rh(-), ojciec Rh(+) – trzeba kilkakrotnie w czasie ciąży oznaczać poziom przeciwciał anty-D w surowicy krwi matki. Po raz pierwszy poziom przeciwciał oznacza się około 12. Tygodnia ciąży i potem co 6-8 tygodni oraz w razie krwawienia lub urazu. Po porodzie poziom przeciwciał anty-D jest jeszcze raz badany. W razie wskazań kobiecie podaje się odpowiednią immunoglobulinę w czasie ciąży lub po porodzie. Kobieta mająca czynnik Rh dodatni nie musi mieć wykonywanych tych badań.

Badanie moczu

Nerki filtrują krew, usuwając z niej szkodliwe produkty w postaci moczu. Jego badanie jest jednym z najstarszych badań analitycznych stosowanych w medycynie. Dostarcza informacji o funkcjonowaniu nerek, ale także o stanie całego organizmu. Szczególnie przydatne jest w odniesieniu do poziomu cukru i białka w surowicy krwi. Obejmuje ocenę właściwości fizykochemicznych moczu oraz mikroskopową ocenę osadu zagęszczonego przez wirowania.
Do badania powinno oddawać się mocz poranny, z tzw. środkowego strumienia. Po podmyciu się wodą trochę moczu trzeba oddać do sedesu, a dopiero potem do butelki, lecz nie do końca. Dzięki temu próbka nie będzie zanieczyszczona białkiem i bakteriami znajdującymi się przy wejściu do pochwy. Naczynie, do którego oddajemy mocz, musi być bardzo starannie umyte i wyparzone. Najlepszy jest specjalny pojemnik, który można otrzymać wcześniej w laboratorium. Badanie powinno być wykonane w ciągu 4 godzin od oddania próbki moczu. W razie infekcji przeprowadza się badanie bakteriologiczne, czyli posiew moczu.

Morfologia krwi

W czasie ciąży rutynowo i regularnie wykonuje się morfologię krwi. Potrzebna jest do tego próbka w ilości około 1 ml. Mianem morfologii określa się zestaw analiz obejmujących liczbę krwinek białych (leukocytów) i czerwonych (erytrocytów), wartość hematokrytu (gęstość krwi) oraz stężenie hemoglobiny (barwnika krwinek czerwonych przenoszącego tlen i dwutlenek węgla). Tym czterem podstawowym analizom towarzyszą tzw. wskaźniki czerwonokrwinkowe, określające cechy krwinek czerwonych. Dodatkowo badana jest liczba płytek krwi.
Morfologia pozwala ustalić przypadki niedokrwistości, która jest częstym powikłaniem ciąży.
Określenie liczby białych krwinek jest pomocne w wykrywaniu i monitorowaniu infekcji oraz chorób nowotworowych. Dla dokładniejszego rozpoznania wykonuje się analizę ilościową poszczególnych rodzajów białych krwinek, tzw. rozmaz krwi obwodowej. Ilość płytek krwi ma ogromne znaczenie w procesie krzepnięcia.

Badania poziomu glukozy

Glukoza jest podstawowym substratem energetycznym organizmu. Jej stężenie we krwi jest wypadkową aktywności różnych hormonów i procesów magazynowania oraz uwalniania jej przez organizm. Badanie poziomu glukozy jest najczęściej wykonywane w celu diagnozowania cukrzycy. Podstawowe to badanie jej poziomu w surowicy krwi na czczo, czyli co najmniej 6 godzin od ostatniego posiłku.
Bardziej czułym sposobem wykrywania cukrzycy lub nietolerancji glukozy jest test obciążenia glukozą. Polega on na pobraniu krwi do badania stężenia glukozy na czczo, a następnie podaniu określonej jej ilości doustnie i kolejnym pobraniu krwi do badania stężenia glukozy po 1 lub 2 godzinach. Prawidłowe wartości stężenia glukozy w surowicy krwi na czczo zawierają się w granicach od 70 do 100 mg% (3,9-5,8 mmol/l). Po doustnym podaniu 50 g glukozy jej stężenie w surowicy krwi po 1 godzinie nie powinno przekraczać 160 mg% (9,16 mmol/l), a po 2 godzinach – 140 mg% (8,05 mmol/l). Jeżeli wartości są powyżej tych norm, rozpoznaje się cukrzycę wymagającą dalszej diagnostyki; przy wartościach granicznych mamy do czynienia z nietolerancją glukozy, którą można skorygować odpowiednią dietą i ćwiczeniami. Przy monitorowaniu cukrzycy co kilka godzin wykonuje się pomiary stężenia glukozy, czyli krzywa cukrową.